O Wanilii

Laski wanilii są owocem orchidei Vanilla planifolia , która pochodzi z tropikalnych lasów Meksyku. Dzika wanilia rośnie jako gęste, zielone pnącze porastające inne drzewa o długość do 25 m (w uprawie 5-10 m). Czepia się drzew za pomocą korzeni powietrznych, wyrastających na boku łodygi. Jest epifitem, żywi się składnikami pokarmowymi z obumarłych pni i kory drzew. Orchidea ta ma cylindryczną, mięsistą łodygę i duże błyszczące liście. Jej ozdobą są piękne dekoracyjne kwiaty barwy białawożółtej, które otwierają się tylko na jeden dzień. W tym czasie mogą zostać zapylone wyłącznie przez niektóre kolibry lub pszczoły z gatunku Melipona lub Trigona, wyposażone w długą trąbkę i występujące wyłącznie w Meksyku. Samo zapylenie też nie jest proste. Owad swą budową lub dziobek ptaka muszą być ściśle dopasowane do kształtu i wielkości kwiatu. Toteż nie wszystkie kwiaty wanilii, zebrane w duże kwiatostany, zostają zapylone i w związku z tym nie wszystkie wydają owoce.

Owocem wanilii jest przypominająca strąk torebka, nazywana popularnie laską wanilii, osiągająca długość 15-25 cm i szerokość 4-8 mm, wypełniona dużą ilością bardzo drobnych nasion. W stanie świeżym owoce są bez zapachu, poddane fermentacji nabierają ciemnobrązowej barwy i charakterystycznego aromatu.

Starożytni Indianie z południowo-wschodniego Meksyku jako pierwsi odkryli tajemnicę wanilii. Wierzyli, że wanilia była pokarmem bogów. W 1518 roku hiszpańscy konkwistadorzy pod wodzą Hermana Cortez’a przybyli do Meksyku, gdzie zostali obdarowani przez cesarza Azteków napojem „Choclatl”. Napój ten Aztekowie robili z kakao, lasek wanilii i miodu. Cortez pokochał Choclatl za bogaty smak i aromat. Sprowadził do Europy zarówno wanilię jak i kakao. Napój szybko stał się modny na Starym Kontynencie, gdzie był zarezerwowany dla szlachty, ze względu na cenę głównych składników. Uważana przez Azteków za afrodyzjak, wanilia oczarowała dwory europejskich królów z XVI i XVII wieku, szczególnie dwór francuski za czasów Ludwika XIII i XIV. Na europejskich dworach sława czekolady jako afrodyzjaku utrzymywała się długo. W XVIII wieku zaproszenie damy do wspólnego wypicia czekolady wieczorem nie pozostawało żadnych wątpliwości co do intencji mężczyzny. Casanova i markiza de Pompadour pili czekoladę aromatyzowaną obficie wanilią by stymulować swą namiętność lub też zapał miłosny partnerów.

Do końca XVIII wieku, Meksyk był jedynym producentem wanilii. Problemem był sposób zapylania kwiatów. Na początku 1800 roku Francuzi posadzili sadzonki Wanilii na wyspie Reunion. Rośliny rozkwitły, ale nie produkowały strąków. Dopiero w 1841 roku udało się sztucznie zapylić kwiat. Wkrótce wanilia została zasadzona na Madagaskarze, ówczesnej kolonii francuskiej, gdzie kwiaty zapyla się ręcznie. Kobiety zajmujące się tym procesem, nazywane swatkami, zapylają dziennie do 2000 kwiatów. Robią to za pomocą kolca z drzewa cytrynowego lub cienkiego patyczka. Przez trzy miesiące, dzień w dzień, przenoszą pyłek z jednego kwiatu wanilii na drugi.

Proces pozyskiwania lasek wanilii jest bardzo skomplikowany. Po 6-9 miesiącach od zapylenia laski wanilii poddaje się procesowi dezynfekcji. Laski umieszcza się w bambusowych koszach a następnie zanurza w wodzie o temperaturze 70 stopni. Kolejnym procesem jest fermentacja, laski po zanurzeniu w wodzie o temperaturze ok. 45 stopni przenoszone są do drewnianych skrzyń wyłożonych kocem. Proces ten nadaje wanilii aromat i brązową barwę. Ostatnim procesem jest suszenie, które trwa nawet 3 miesiące. Po tym zabiegu laski wanilii zachowują trwałość nawet do 5 lat.

Jakość wanilii zależy od rejonu uprawy oraz zawartości w jej strąkach naturalnej waniliny – substancji aromatycznej będącej jednym ze składników niepowtarzalnego zapachu. W 1874 roku drogą syntezy chemicznej otrzymano sztuczną wanilinę i rozpoczęto masową produkcję do dziś popularnego cukru wanilinowego. Przyprawa ta jest dużo tańsza i łatwo dostępna, ale nie osiągnie nigdy walorów smakowych i zapachowych prawdziwej wanilii. W laskach wanilii znajduje się bowiem oprócz waniliny wiele innych związków aromatycznych, stanowiących tę naturalną zapachową kompozycję.

Dziś, wanilia uprawiana jest na Madagaskarze, na Wyspach Komory i Reunion, w Indonezji, Filipinach, Ugandzie, Papui Nowej Gwineji, Tonga i Meksyku. Wanilia jest również uprawiana w Tahiti, pod wpływem klimatu roślina zmutowała i obecnie klasyfikowana jest jako oddzielny gatunek Vanilla Tahitensis.